Βέροια και Ημαθία μέσα από παλιούς χάρτες συνεχεια

Με χαρά διαπίστωσα ότι και άλλοι ενδιαφέρονται για τοπικές βουτιές στο χρόνο. Βρήκα και άλλους χάρτες και χωριά που σήμερα δεν υφίστανται τουλάχιστον με το ίδιο όνομα. Με κλικ πάνω στον χάρτη έχω μεγέθυνση.

Στον χάρτη του 1804 με όνομα A Map of the Environs of Constantinople 1804 εμφανίζεται η Βέροια δύο φορές απο λάθος με 2 διαφορετικά ονόματα Karaferia και Veria αλλά και karasmack ο Λουδίας ποταμός. Εμφανίζονται επίσης τα Γιανιτσά (Yenitsa) , η Εδεσσα (Vodena), στην Πιερία εμφανίζεται η Κατερινη μάλλον (Cathery),το Κίτρος (Kitro),ο Πλαταμώνας με το ομώνυμο ποτάμι (Platomona) αλλά και κάποια αγνωστα με ονόματα Lepsti και Casier. Στα δυτικά τα Γρεβενά (Grevena) και Σιάτιστα(Siatista) αλλά και αγνωστο με όνομα Egrihugia ανάμεσα Σιατίστης και Εδέσσης(Vodena)

Στον χάρτη του 1828 με όνομα Northern Greece, with the adjacent Islands1828 εμφανίζεται η Βέροια με όνομα Veria η Νάουσα σαν Niagostos ο Αλιακμονας σαν Indjie Mauro river. Εμφανίζεται το άγνωστο Egriboudjiak.

Στον χάρτη του 1832 με όνομα Greece, Ionian Islands1832 εμφανίζεται η Βέροια ονόματα kara-veria και Beroea δίπλα της περνάει ο ποταμός Αλιάκμων αλλά και παραπόταμος που περνάει μέσα από την Βέροια με όνομα Veriasu (νερό της Βέροιας). Εμφανίζονται αγνωστα ονόματα όπως Lakhane, Stolatz, Kilissa Η Νάουσα με ονόματα Niagostos και Naussa αλλά και ποταμός με το όνομα της που χύνεται στην υπάρχουσα τότε λίμνη των Γιανιτσών (lake of Ienidja). Το Ξερολίβαδο ( Xero livado)αναφέρεται σαν βουνό, το Βέρμιο μάλλον. Στην Πιερία εμφανίζονται Millova που ειναι η Μεγάλη Γέφυρα και Libanova το Αιγίνιο.

Στον χάρτη του 1832 με όνομα Turkey In Europe 1832 εμφανίζεται η Βέροια με όνομα Karaveria, η Νάουσα σαν Niagostos ενω το ποταμι Naoussa river, ο Αλιακμονας σαν Indjie Carasu, η Κατερινη Kateri και τα Γιανιτσα με την ομώνυμη λίμνη Ienidja. Εμφανίζονται και τα άγνωστα Vendjia και Stolatz.

Στον χάρτη του 1891 με όνομα Turkey & Greece 1891 εμφανίζεται η Βέροια με όνομα Verria η Νάουσα σαν Niaghusta ο Αλιακμονας σαν Indjie Carasu η Κατερινη Katerina και τα χωριά της Ημαθίας Kopsokhori και Klidi

Στον χάρτη του 1893 με όνομα Turkey in Europe εμφανίζεται η Βέροια με όνομα Veria, το χωριο Καστανιά και το libanovo που είναι το παλιό όνομα του Αιγίνιου

Στον στρατιωτικό χάρτη της Αυστροουγγαρίας του1910 ( verria1) εμφανιζονται παλιές ονομασίες οικισμών της περιοχής.

Στον στρατιωτικό χάρτη της Αυστροουγγαρίας του1910 ( verria2) εμφανίζονται παλιές ονομασίες οικισμών της περιοχής.

Στον χάρτη του 1896 εμφανίζεται η Βέροια με όνομα Karaveria και το Leftovikhori

Στον χάρτη του 1898 εμφανίζεται η Βέροια με όνομα Berrhoea, επίσης mieza, Balla? Alorus? στην Emathia

Στον χάρτη του 1913 εμφανίζεται η Βέροια με όνομα Karaferia ( Verria) και ο Αλιάκμων με όνομα Vistritsa

Στον χάρτη του 1922 Εγκατάσταση προσφύγων - Γραφείο Βεροίας Η ΕΑΠ εγκατέστησε 3.926 προσφυγικές οικογένειες / 15.132 άτομα σε 71 οικισμούς (συνοικισμούς). Σε 14 από τους οικισμούς αυτούς, οι οποίοι χαρακτηρίστηκαν ως αμιγώς προσφυγικοί, εγκαταστάθηκαν 912 οικογένειες / 3.215 άτομα. Σε 57 μικτούς οικισμούς (γηγενών και προσφύγων) εγκαταστάθηκαν 3.014 οικογένειες / 11.917 άτομα

Στον χάρτη του 1923 εμφανίζεται η Βέροια με όνομα Veria επίσης Niagusta Kapsokhori

Στον χάρτη του 1925 εμφανίζεται η Βέροια με όνομα Karaferia και ο Αλιάκμων Bistritsa επισης Agostos (Ναουσα), Gida (Γιδας), Prodromos( το μοναστήρι?)  Djuma?

Μέσα απο τους χάρτες φάνηκαν πολλά από τα παλιά ονόματα της Βέροιας. Όλα τα παλιά ονόματα ήταν :

Βεργία, Βέροια (1928), Βέρροια (1900), Ber, Beroea, Beroia, Berroia, Καρά Φέροια, Καραβερία, Καράφερε, Καραφέρια, Kara Ferye, Karaferia, Karaferiya, Karaferye, Karaveria, Karaverije, Μπερ, Φέροια, Ver, Vereya, Veria, Veriya, Veroia, Verria

Κατά καιρούς διάφοροι περιηγητές πέρασαν από την Βέροια και έγραψαν τα παρακάτω. Στην παρένθεση το όνομα του περιηγητή ο τόμος και η σχετική σελίδα:

• Οι Τούρκοι που συναντούμε σήμερα στα δυτικά του Βαρδάρη, έχουν έρθει οι περισσότεροι από την Ανατολή. Οι πρώτοι ήρθαν από τη θάλασσα. Στα 1331, εβδομήντα πλοία του μπέη του Καράσι αποβίβασαν στην ακτή της Θεσσαλονίκης συμμορίες, που λεηλατούν τη Βέροια. Στα 1343 και 1352 καινούριες εφορμήσεις. Ακολουθεί η μεγάλη κατάκτηση με τις εισβολές του Μουράτ και του Βαγιαζήτ. Ύστερα από είκοσι χρόνια ολόκληρη η Μακεδονία ήταν υποταγμένη (1370). (Berard, σ. 198)
• Η πόλη έχει δεκαοκτώ με είκοσι χιλιάδες κατοίκους Έλληνες και Τούρκους. Παρ’ ότι είναι από τις πλέον αρχαίες πόλεις δε διατηρεί παρά ελάχιστα ίχνη της αρχαιότητας της. Σώζονται ερείπια αρχαίων τειχών και ένας μεγάλος πύργος των Μέσων Χρόνων. Οι εκκλησίες οικοδομήθηκαν τα νεότερα χρόνια. Η περιοχή έχει πλούσια εδάφη. Στη Βέροια κατασκευάζονταν λινά υφάσματα που χρησιμοποιούνταν σαν πετσέτες στα λουτρά -ήταν γνωστά με το όνομα «μακραμάδες»- και πωλούνταν στις αγορές όλης της αυτοκρατορίας. (Cousinery,τομ.Ι,σ. 69)
• Η Βέροια κατακτήθηκε από τον Αλή πασά των Ιωαννίνων, ο οποίος εγκατέστησε φρουρά και φρόντισε να διατηρηθεί η εξουσία του στην πόλη έως και το θάνατό του. (Cousinery,τομ.Ι,σ. 71)
• Η κοιλάδα του Κλειδίου σχηματίζει στο μέσο της πεδιάδας μιά μεγάλη αψίδα, που στην καθομιλουμένη αποκαλείται καμάρα, και της οποίας οι πόδες είανι χωρισμένοι από την άμμο. Το στόμιο της αψίδας είναι 17,14, το πλάτος της 5 μέτρα, και το ύψος της 6,52. Από τη γέφυρα του κλειδίου μπορεί κάποιος μέσα σε 10 ώρες να φτάσει στη Βέροια πηγαίνοντας μέσα από μία ελώδη έκταση, όπου συναντά τις κώμες Κορυφή, Καψοχώρι και την Μονή των Αγίων Αναργύρων.(Isambert,σ.66 -67)

• Από εκεί η οδός πηγαίνει προς τα ανατολικά και διατέμνει χωρίς γέφυρα τον παραπόταμο του Καρά-Σού Βρούτο και εγκαταλείπει στα δεξιά μια άλλη οδό που πηγαίνει στη Θεσσαλονίκη μέσω της Μπάνιας (εδώ υπάρχει υδραγωγείο και ρωμαϊκή υδατολεκάνη που δέχεται το νερό από μια πηγή που το χύνει χλιαρό και κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Δίπλα στη Μπάνια βρίσκονται τα μεγαλοπρεπή ιπποφορβεία, που συστάθηκαν από τον Φίλιππο) ενώ μέσω του Καϊλάρ (Σαριγιούλ) και Καραφερίας κάμπτεται προς τα ανατολικά φτάνοντας στο χάνι Γκορνίσεβο και κατεβαίνει μέσω απότομης κλίσης στο Όστροβο. (Isambert,σ. 38)
• Η Κουλακιά, η οποία είναι στο δρόμο από τη Θεσσαλονίκη για την Κατερίνη, όπως και για τη Βέροια, είναι ο τόπος κατοικίας του δεσπότη της Θεσσαλονίκης.(Leake,τομ.ΙΙΙ,σ. 259)

• Λίγα χρόνια νωρίτερα η Νάουσα ήταν ένα αποό τα πιο σημαντικά εμπορικά κέντρα της βόρειας Ελλάδας, όπως η Βέροια, η Σιάτιστα και η Καστοριά.Υπήρχαν έμποροι που διακινούσαν προϊόντα στο Χριστιανικό χώρο όπως και στην Τουρκία, όμως τώρα κανένας από αυτούς δεν παραμένει εκεί.(Leake,τομ.ΙΙΙ,σ. 284-285)
• Σε ένα χρόνο ο Αλής απαίτησε πολλά χρήματα από τους κατοίκους και δεν ανεχόταν πλέον καμία αντίδραση. Αύξησε την αλβανική φρουρά σε 20 άνδρες, οι οποίοι ενώθηκαν με αυτούς που στάθμευαν στη Βέροια και τα Βοδενά.Ήταν αρκετοί για να διατηρήσουν τις κτήσεις του και να προστατεύσουν τα περάσματα από τους κλέφτες. Αυτοί οι κλέφτες κατά τη διάρκεια του προηγούμενου καλοκαιριού απέκλεισαν τη Βέροια όπως και τη Νάουσα.(Leake,τομ.ΙΙΙ,σ. 286)
• Δεν πέρασε καιρός από τότε που ο Σουλεϊμάν έπιασε ένα αγόρι από τη Νάουσα να πηγαίνει στη Βέροια και για να το ελευθερώσει το χωριό έπρεπε να πληρώσει 16 πουγκιά νομίσματα. Δύο μέρες πριν τα λύτρα πληρωθούν το αγόρι απέδρασε και έφτασε εδώ.(Leake,τομ.ΙΙΙ,σ. 287)
• Ότι το Κίτιο βρισκόταν ανάμεσα στην Πέλλα και τη Βέροια μπορούμε να το συμπεράνουμε από το γεγονός ότι ο βασιλιάς Φίλιππος έκανε μία θυσία στην Αλκίδημο Αθηνά στην Πέλλα λίγο πριν συναντήσει το στρατό του στο Κίτιον. (Leake,τομ.ΙΙΙ,σ. 289)
• Ξεκινώντας το ταξίδι από τη Νάουσα προς τη Βέροια κατεβήκαμε τους λόφους διαγώνια και όταν φτάσαμε στην πεδιάδα περάσαμε από δύο μικρά χωριά όμορφα τοποθετημένα στην πλαγιά του βουνού. Στα δεξιά βρίσκεται η πεδιάδα η οποία είναι εξίσου καλά καλλιεργημένη και απλώνεται ως τα έλη της λίμνης της Πέλλας.Περνώντας από ένα προεξέχον σημείο του βουνού, είχαμε ορατότητα της Βέροιας ενώ διασχίσαμε ένα βαθύ ποτάμι το οποίο πηγάζει από ένα φαράγγι από το βουνό στα αριστερά.(Leake,τομ.ΙΙΙ,σ. 290)
• Κατευθυνθήκαμε προς τη νέα πύλη της Βέροιας, αφού περάσαμε ένα τούρκικο νεκροταφείο, το οποίο περιέχει πολλά ερείπια από αρχαία οικοδομήματα και λίγο πιο κάτω συναντήσαμε ένα μεγάλο τμήμα του τείχους της αρχαίας Βέροιας, χτισμένο πάνω στη βραχώδη όχθη του ποταμού και προφανώς σε μία από τις κατώτερες γωνίες του περίγυρου της πόλης. Η Βέροια βρίσκεται στην ανατολική πλαγιά της οροσειράς του Ολύμπου, περίπου πέντε μίλια από την αριστερή όχθη της Βιστρίτσας ή Ιντζέκαρα, εκεί που το ποτάμι, αφού διασχίσει ένα απέραντο βραχώδη λαγκάδι ανάμεσα στην οροσειρά, εισβάλλει στην πεδιάδα.(Leake,τομ.ΙΙΙ,σ. 290)
• Η πόλη κατοικείται από περίπου 2.000 οικογένειες, από τις οποίες οι 1.200 είναι ελληνικές. Τα σπίτια είναι ψηλά και για τα δεδομένα της Τουρκίας καλοκτισμένα. Νερό περνάει από κάθε δρόμο, είτε από πηγές είτε από το ποτάμι. Πλεονεκτήματα, πέρα από την ανώτερη υψομετρικά και υγιεινή τοποθεσία αποτελούν οι κήποι που είναι τριγύρω, τα πολλά πλατάνια διάσπαρτα ανάμεσα στα σπίτια, η γειτνίαση με τα βουνά και η θέα. Όλα αυτά τα πλεονεκτήματα αναδεικνύουν τη Βέροια ως μία από τις πιο ευχάριστες πόλεις της Ρούμελης. (Leake,τομ.ΙΙΙ,σ. 291)
• Τα κατάλοιπα της αρχαίας Βέροιας είναι ασήμαντα. Ανακάλυψα μόνο 3 επιγραφές στη Βέροια. Στη μία ο Ποπίλιος Σούμος ο νεώτερος τιμάται από το συμβούλιο και από τους πολίτες. Οι άλλες δύο είναι επιτύμβια μνημεία, ένα εκ των οποίων ανεγέρθηκε από την Άννια Επιγόνη εις μνήμην του γιού της Φλαβιανού και του παππού της, ο οποίος δεν αναφέρεται . Η τελευταία επιγραφή ανήκει στον Πόρο, γιο της Άμμιας, εις μνήμη του Γάιου Σκίρτιου Αγαθοκλή, του γιου του και της Σκίρτιας Ζωσίμης, της γυναίκας του ως «ζήσαντας σεμνώς ήρωας».(Leake,τομ.ΙΙΙ,σ. 292)
• Στην πεδιάδα κάτω από τη Βέροια, όχι σε μεγάλη απόσταση, υπάρχουν δύο τύμβοι.(Leake,τομ.ΙΙΙ,σ. 292)
• Το όνομα Βιστρίτζα χρησιμοποιήθηκε από τους Έλληνες για τον Αλιάκμονα και μολονότι εντοπίζουμε μια σλαβονική προσθήκη στην κατάληξη του, πιθανότατα είναι μια παραφθορά του Αστραίου, καθώς μαθαίνουμε από τον Αιλιανό ότι υπήρχε ένα ποτάμι που ονομαζόταν Αστραίος, το οποίο έρρεε ανάμεσα στη Θεσσαλονίκη και στη Βέροια. Δεν μας περιγράφει ακριβώς τον ποταμό Βιστρίτζα, λαμβάνοντας υπόψιν ότι αυτός ο ποταμός δεν διασχίζει το δρόμο από την Θεσσαλονίκη για την Βέροια. Δύναται λοιπόν να περιγράφει το Μογλενίτικο ή ακόμα τον ποταμό των Βοδενών, ο οποίος εκτείνεται σε κάποια απόσταση στα δεξιά αυτής της περιοχής ή οποιονδήποτε άλλο ποταμό εκτός από τον Αξιό και τον Λουδία. Πιθανότατα Αλιάκμονας ήταν η συνηθισμένη ονομασία του ποταμού κάτω από το φαράγγι της Βέροιας και πάνω από τον Αστραίο. Τα ονόματα Ιντζέκαρα και Βιστρίτζα χρησιμοποιούνται και στις μέρες μας. Το ποτάμι είναι φημισμένο στη Βέροια για τις μεγάλες πέστροφες. Είχα αναφέρει και νωρίτερα ότι το ίδιο ψάρι μεγαλώνει στη λίμνη της Καστοριάς, η οποία είναι μία από τις πηγές της Βιστρίτζας.(Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 292-293)
• Η περιοχή της Βέροιας περιλαμβάνει 300 χωριά, εκτείνεται ανατολικά προς το Λουδία ή στο Καρασμάκ και δυτικά προς το Σαριγκιόλ. Στα νότια το χωριό Κολινδρός, βρίσκεται στο ύψωμα, το οποίο διακόπτει τις πεδιάδες στο νότιο άκρο του, όχι μακριά από τον κόλπο, που άλλοτε ανήκε στην Βέροια, όμως τώρα αναφέρεται ανάμεσα στα χωριά της Ελασσόνας.(Leake,τομ.ΙΙΙ,σ. 293)
• Ο Βοεβόδας της Βέροιας είναι ο Χαλίλ Μπέη των Γρεβενών, ο οποίος έζησε εκεί για πολλά χρόνια ως χαρατζής ή ως ιδιοκτήτης του χριστιανικού κεφαλικού φόρου και με το θάνατο του Οσμάν Αγά μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα επικράτησε στην κυβέρνηση, αφού είχε εξασφαλίσει πρώτα την έγκριση του Αλή Πασά, του οποίου η επιρροή είχε εδραιωθεί στη Βέροια.(Leake,τομ.ΙΙΙ,σ. 293-294)
• Είχα την ευκαιρία να παρατηρήσω την ασυνήθιστη ταχύτητα κάποιων μεταφορέων μηνυμάτων στην Ελλάδα. Έναν τέτοιο φημισμένο από την Βέροια δεν μπορούσε να τον συναγωνιστεί κανένας. Μετέφερε γράμματα με τα πόδια στη Θεσσαλονίκη μέσα σε επτά ώρες, παρέμεινε εκεί μία ώρα και επέστρεφε στη Βέροια στο τέλος της δέκατης πέμπτης ώρας. Αφού έκανε αυτόν τον άθλο πάνω από μία φορά, έμεινε γνωστός την ημέρα του θανάτου του με το όνομα Άνεμος, ένας τίτλος τόσο τιμητικός για ένα αγγελιοφόρο όσο το Αφρικανός στον Σκιπίωνα. (Leake,τομ.ΙΙΙ,σ. 295)
• Από τη βορειοδυτική πλευρά των βουνών η Βιστρίτζα φαίνεται ξανά να απλώνεται στην πεδιάδα η οποία εκτείνεται ως τα Σέρβια. Το Καταφύγι βρίσκεται στην πιο κοντινή διαδρομή από την Βέροια προς τα Σέρβια, η οποία διασχίζει την Βιστρίτζα κοντά στην Βέροια. Ωστόσο, σε κάποια σημεία είναι δύσκολη η πρόσβαση γι’ αυτό προτιμάται συνήθως το πέρασμα από την Καστανιά.(Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 297)
• Φτάνουμε στα Σέρβια έχοντας περάσει ήδη από πλούσια λειβάδια και μια γόνιμη πεδιάδα πάνω από την οποία βρίσκεται ένα ύψωμα 20 λεπτά από την πόλη.Τα Σέρβια έχουν περίπου 500 τουρκικά σπίτια και μερικά ελληνικά. Βρίσκονται στη βόρεια πλευρά ενός ανοίγματος στην κορυφογραμμή που ξεκινά από τις χαράδρες της Βιστρίτζας, κοντά στη Βέροια και απολήγει στα βουνά της Χασσιάς, στα βόρεια των Τρικάλων.(Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 330)
• Ο επίσκοπος Σερβίων υποστήριξε πως ο Απόστολος Παύλος πέρασε μέσω των Σερβίων στην πορεία του από τη Βέροια στην Αθήνα.(Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 330)
• Αναμφίβολα, αν ο Απόστολος Παύλος διέσχισε το όρος Βέρμιο, τα Σέρβια ήταν στον δρόμο του προς την Αθήνα μέσω Λάρισας αλλά δε γνωρίζουμε αν πήγε στην Αθήνα δια θαλάσσης ή από ξηράς. Αλλά αν ακόμα θεωρήσουμε πως η φράση «ως επί θάλασσαν» σημαίνει ότι, προκειμένου να παρακάμψει τους εχθρούς του έφυγε από την Βέροια προς την ακτή σαν να είχε πρόθεση να μπαρκάρει αλλά στην πραγματικότητα ταξίδευε από ξηράς, είναι περισσότερο πιθανό να είχε συνεχίσει τον δρόμο του μέσω Πιερίας και μέσω του άμεσου και ομαλού δρόμου των Τεμπών ή έστω μέσω του περάσματος της Πέτρας, παρά να είχε επιλέξει μια παράκαμψη μέσω των βουνών. Aφού έδιωξα τους φρουρούς που με συνόδευσαν από το Μέτσοβο στη Βέροια, πήρα άλλους έξι από τον Αλή Πασά στα Σέρβια και ξεκίνησα για το Λιβάδι. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 331)
• Το ποτάμι του Πλαταμώνα γίνεται κάποτε επικίνδυνο αλλά τώρα είναι ξερό, διότι ο καιρός, από τότε που άφησα τη Θεσσαλονίκη, με εξαίρεση μια μέρα στη Βέροια και μια άλλη στον Τύρναβο, ήταν ήρεμος και ξηρός. (Leake, τομ. ΙΙΙ, σ. 406)
• Ο Αλιάκμονας μέσω φαραγγιών απολήγει στην πεδιάδα της Βέροιας.(Leake, τομ. ΙΙΙ, σ. 423 – 424)
• Οι Αγάσσες ίσως βρισκόταν ανάμεσα στο ποτάμι της Κατερίνης και το πέρασμα της Βιστρίτζας στο δρόμο για τη Βέροια. (Leake, τομ. ΙΙΙ, σ. 424)
• Η απόσταση ανάμεσα στο Δίον και τη Βέροια είναι 78 ρωμαϊκοί οδοδείκτες και λιγότερα από 36 αγγλικά μίλια σε ευθεία. (Leake, τομ. ΙΙΙ, σ. 425)
• Από μια περίεργη διαστρέβλωση της αρχαίας γεωγραφίας η Θεσσαλονίκη και η Βέροια είναι εκκλησιαστικές επαρχίες ή διοικητικές περιφέρειες της Θεσσαλίας. (Leake, τομ. ΙΙΙ, σ. 250-251)
• Η Αλμωπία ήταν μια από τις πρώιμες κατακτήσεις των Τημενιδών και προφανώς, γειτονική με την αρχική περιοχή της μακεδονικής μοναρχίας γύρω από τη Βέροια και την Έδεσσα. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 445)
• Ο Όμηρος στην Ημαθία περιλαμβάνει την όμορφη περιοχή πέρα από τον Αλιάκμονα και την ανατολική πλευρά της οροσειράς του Ολύμπου. Η περιοχή προστατεύεται, από όλες τις πλευρές, με βουνά και έλη και βρίσκεται σε μια ασφαλή αλλά και βολική απόσταση από τη θάλασσα. Υπάρχουν τρεις εκπληκτικές θέσεις, για πόλεις ή οχυρά, στη Βέροια, τη Νάουσα και τα Βοδενά. Αυτά τα μέρη είναι ευλογημένα με κάθε είδους υψώματα και θέα, βουνά, δάση, εύφορες πεδιάδες, τρεχούμενο νερό και λίμνη. Εντάχθηκαν, με τρόπο αξιοθαύμαστο, στο φυτώριο της γιγαντιαίας μοναρχίας της Μακεδονίας όπου και ευδοκίμησαν. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 446)
• Φαίνεται από τον Ιουστίνο, ότι ένα κομμάτι της Ημαθίας ήταν υπό την κατοχή των Βρυγών. Ο Ηρόδοτος, αναφέροντας ότι οι κήποι του Μήδα, ο οποίος ήταν βασιλιάς τους, βρίσκονταν στις υπώρειες του βουνού Βέρμιο αποκαλύπτει οτι η περιοχή τους ήταν γύρω από τη Βέροια. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 447)
• Από τα ψηλότερα σημεία της Θεσσαλονίκης η θέα είναι μεγαλειώδης. Προς τα δυτικά φαίνεται το απέραντο τμήμα που εκτείνεται για πενήντα μίλια προς τη Βέροια και τα Βοδενά.(Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 239-240)
• Ο λόφος που είναι ορατός από το πέρασμα από τα Σέρβια στην Κοζάνη ονομάζεται Βίγλα. Αντί για την διάβαση μέσω των Πορτών, ακολούθησα ένα πιο ψηλό μονοπάτι κατά μήκος της νότιας πρόσοψης του βουνού, που εκτείνεται βόρεια προς το Καταφύγι και το ρέμα του ποταμού Βιστρίτζα πάνω από τη Βέροια. Καθώς κατεβαίνουμε, η κορυφή της Σαμαρίνας διαγράφεται στα βορειοδυτικά μέσω των άνω στενών του ίδιου ποταμού ή εκείνων στο νότιο άκρο του όρους Βούρινος, κοντά στην Καλλιάνη,που χωρίζεται με τις πεδιάδες ή κοιλάδες των Γρεβενών και των Βεντζίων από εκείνες του Τσερσεμπά και των Σερβίων. (Leake, τομ. ΙΙΙ, σ. 333)
• Το Λιβάδι περιλαμβάνει 800 σπίτια, σε μια βραχώδη κορυφή στα βουνά που εκτείνονται από την παραθαλάσσια πεδιάδα της Κατερίνης στη δεξιά όχθη της Βιστρίτζας, κοντά στη Βέροια. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 334-335)
• Ήδη έχω παρατηρήσει ότι τα βουνά που υψώνονται από τη δεξιά όχθη της Βιστρίτζας και εκτείνονται από την κοιλάδα των Γρεβενών σε αυτή της Βέροιας, ήταν τα αρχαία Καμβούνια, που αναφέρονται από τον Λίβιο, από τον οποίον δηλώνεται επιπλέον, ότι το πέρασμα των Σερβίων είναι το πέρασμα στα ίδια βουνά, που λέγεται Βωλουστάνα (Βώλου στενά), η ασφάλεια του οποίου ήταν τόσο σημαντική για τον Περσέα, στην προσέγγιση του ύπατου Μάρκου Φίλιππου, στο τρίτο έτος του τελευταίου μακεδονικού πολέμου. Ο Περσέας κατέλαβε το στενό με 10.000 άνδρες. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 338)
• Η τρίτη περιφέρεια περιγράφεται πολύ καθαρά να οριοθετείται από τη θάλασσα, από τον Αξιό και από τον Πηνειό, σε τρεις μεριές, περιλαμβάνοντας τις πόλεις Πέλλα, Έδεσσα και Βέροια και να εκτείνεται βόρεια ως το όρος Βόρας, όπου τα όριά του είναι τέτοια ώστε ήταν το μόνο από τις τρεις επαρχίες που δεν ήταν σε επικοινωνία με τους βάρβαρους, οι πλησιέστεροι εκ των οποίων ήταν οι Δάρδανοι. (Leake, τομ. ΙΙΙ, σ. 484-485)
• Το πολεμοχαρές έθνος των Βεττών που αναφέρεται μαζί με την Πέλλα, την Έδεσσα και τη Βέροια καθώς αποτελεί τμήμα της τρίτης περιφέρειας, είναι προφανώς οι Βοττιαίοι και αυτή η αναφορά σε αυτούς, δείχνει ότι ήταν ακόμη κάποιας σημασίας και συμφωνεί με την εμφανή ημερομηνία των νομισμάτων τους. (Leake, τομ. ΙΙΙ, σ. 486-487)
• Με τη συνθήκη ανάμεσα στον Ιωάννη Καντακουζηνό και στον βασιλιά της Σερβίας, ο τελευταίος απόκτησε μια προσωρινή εξουσία σε ένα μεγάλο τμήμα της Μακεδονίας, ενώ οι Ρωμαίοι, όπως αυτοαποκαλούνταν, του έδωσαν τη Ζίχνη, τις Φερρές , το Μελένικο, τη Στρούμιτσα και την Καστοριά και κράτησαν τα Σέρβια , τη Βέροια, την Έδεσσα, το Γυναικόκαστρο, τη Μυγδονία και τις πόλεις στο Στρυμόνα, καθώς και την περιφέρεια των Σερρών και τα όρη του Ταντεσσάνου. (Leake, τομ.ΙΙΙ, σ. 478-479)
• Το 1348, οι πόλεις και τα φρούρια που υπάγονταν στη Βέρροια ήταν: Σταριδέλα (Σαριγούλ), Πέτρα, Σέσκος, Δέβρα, Στρόφος και Νοτία. Η Βέρροια θεωρήθηκε ως η αρχαία ομώνυμη πολιτεία. Στους πρόποδες του όρους Ξερολίβανο συναντάμε τα ερείπια ενός μεγάλου χωριού, που βρισκόταν στην είσοδο μιας δασωμένης και πολύ στενής κλεισούρας μήκους τριών τετάρτων της λεύγας, η οποία καταλήγει στη Βέροια. Σύμφωνα με τη μυθολογία ως θεμελιωτές της Βέροιας φέρονται ο Φέρων ή, σύμφωνα με άλλους, η Βέροια, η θυγατέρα του Μάκεδου. Ο Στράβων αναφέρει ότι ήταν κτισμένη πάνω σε μια πλαγιά του Βερμίου, ο Πλίνιος την τοποθετεί στη δεύτερη θέση ανάμεσα στις πόλεις της Μακεδονίας, ενώ ο Πτολεμαίος την τοποθετεί στην Ημαθία, κάτι που είχε ήδη πάψει να ισχύει στον αιώνα του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, ο οποίος την κατέταξε στο Θέμα της Διοικήσεως της Μακεδονίας. Το 579 η Βέροια εξακολουθούσε ν’ αποτελεί οχυρό, όταν ο Χάνης των Αβάρων τράπηκε σε φυγή μπροστά στα τείχη της.(Pouqueville, τόμ. ΙΙΙ, σ.93)

• Αν και οι τίτλοι και η σημασία της Βέροιας έχουν σβήσει, η θύμηση από το πέρασμα του Αποστόλου διατηρείται ακόμη ζωντανή στη μνήμη των απογόνων Χριστιανών, που δέχτηκαν τη θρησκεία από τον Άγιο Παύλο. Η πόλη ονομάστηκε από τους Έλληνες Βέροια, ενώ οι Τούρκοι την ονόμασαν Καραβέρια ή Καραφέρια. Η σύγχρονη πόλη είναι έδρα ενός Μητροπολίτη κι ενός καδή και σήμερα περιλαμβάνει δυόμιση χιλιάδες κατοίκους. Η εκκλησία της Βέροιας συγκαταλεγόταν ήδη πριν από το 347 ανάμεσα στις ανατολικές μητροπόλεις. Εδώ και λιγότερο από είκοσι χρόνια είχε στη δικαιοδοσία της τριακόσια χωριά, αλλά ο αριθμός αυτός περιορίστηκε σημαντικά μετά τη μετοικεσία των Ελλήνων στη Μικρά Ασία. Οι παρυφές του Βερμίου, πάνω στις οποίες κτίστηκε η Βέροια, είναι το σημείο όπου διαχωρίζονται τα νερά δύο ποταμών, ο ένας εκ των οποίων κυλά μέσα από το φαράγγι του Ξερολίβαδου προς τη Νάουσα, και ο άλλος καταλήγει στον Αλιάκμονα. Τρεις λεύγες βορειοδυτικά της Βέροιας βρίσκεται η Νάουσα.(Pouqueville, τόμ. ΙΙΙ, σ.94)

• Κοντά στην Καρά-Βέρροια βρίσκεται η Κόλιανη, μια ερειπωμένη πόλη. (Pouqueville, τόμ. ΙΙΙ, σ.75)